آمالگام دندانی ماده‌ای ترمیمی است که به‌صورت ملقمه در می‌آید و دندانپزشک از آن برای پر کردن حفره‌های ایجاد شده روی دندان پوسیده استفاده می‌کند. البته این کار باید قبل از سفت شدن ملقمه انجام شود.
اگرچه وجود جیوه در ترکیب این ماده ترمیمی سال‌ها مورد بحث است، اما تخلیه آمالگام دندانی از دندان‌های پُرشده نیز پیشنهاد نمی‌شود. زیرا ممکن است منجر به از دست دادن بی‌دلیل یک بخش از دندان سالم شود یا بیمار در معرض بخار جیوه متصاعد شده از تخیله آمالگام پُرشده در دندان قرار گیرد.
طبق داده‌های ارائه شده توسط سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) در سال 2017، برخی از افراد ممکن است به‌دلیل حساسیت یا آلرژی به اجزای تشکیل‌دهنده آمالگام دندانی، نتوانند از آن برای پر کردن دندان‌های خود استفاده کنند. در ادامه به جزئیات بیشتری از آن اشاره خواهیم کرد.
آمالگام دندانی چیست؟
آمالگام دندانی معمولا به‌‌عنوان «پرکننده حاوی نقره برای حفره‌های دندانی» شناخته می‌شود. زیرا این ماده ترمیمی از نقره، قلع، مس، روی (در برخی آمالگام‌های دندانی) و جیوه ساخته می‌شود و ظاهری خاکستری رنگ دارد. کاربرد اصلی آن در دندانپزشکی، ترمیم دندان‌های پوسیده و آسیب‌دیده است. تا به امروز در تحقیقات علمی انجام شده توسط سازمان غذا و دارو آمریکا، هیچ ارتباطی بین پر کردن دندان‌ها با آمالگام و بروز مشکلات سلامتی نشان داده نشده است.
علاوه بر این، این سازمان استفاده از آمالگام دندانی برای پر کردن دندان‌های بزرگسالان و کودکان (6 سال به بالا) را ایمن و بی‌خطر می‌داند. همچنین بر اساس شواهد محدود بدست آمده، ثابت شده است که استفاده از آمالگام دندانی برای پُرکردگی‌های دندان در دوران بارداری اثرات نامطلوبی بر روی جنین نیز ندارد. همچنین اگر مادر در دوران شیردهی برای پر کردن دندان با آمالگام اقدام کند، نفوذ مقدار اندکی جیوه در شیر او قابل قبول است. زیرا در اغلب موارد کمتر از مقادیر بی‌خطر است (FDA, 2017).
مطالعه‌ای که بر روی تعداد زیادی داوطلب انجام پذیرفته است، تاییدی بر این ادعا است. هیچ شواهد قابل‌توجهی برای پرکردگی‌های دندان با آمالگام قبل از تولد و ایجاد مشکلات سلامتی برای کودک یافت نشده است (Lygre et al., 2016).
مطالعه‌ای برای مقایسه آمالگام دندانی با سِمان گلاس آینومر کامپوزیت و گلاس آینومر رزینی انجام شد. مشخص شد که آمالگام برای ترمیم و قرارگیری مستقیم روی حفره، نیاز به بخشی از ساختار دندان سالم دارد که هنگام ترمیم برداشته می‌شود. سایر مواد پرکننده در روش‌های دیگر، دارای مکانیزم اتصال چسبی (Adhesive Bonding) هستند و گاهاً کمتر نیاز به برداشت ساختار سالم دندان دارند (Pereira, 2016).
با توجه به نتایج بدست‌‌آمده، آمالگام هنوز هم به طور گسترده در ترمیم دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیرا قدرت مقاومت و ماندگاری بیشتری نسبت به مواد دیگر دارد. البته از آنجایی که غیر همرنگ با دندان‌های طبیعی است، به‌‌منظور حفظ زیبایی اغلب برای ترمیم دندان‌های خلفی استفاده می‌شود.
در مقایسه با سایر روش‌های ترمیم مستقیم دندان، هزینه پر کردن دندان با آمالگام به طور قابل توجهی کمتر است. این ویژگی برای ساکنان کشورهای کم درآمدتر اهمیت زیادی دارد. با توجه به اینکه، احتمال شکست و تخریب آمالگام نیز کمتر است بنابراین نسبت به سایر مواد پرکننده، کمتر به تعویض نیاز دارد و این مسئله می‌تواند به طول عمر ترمیم دندان بیافزاید (Pereira, 2016).
آمالگام دندانی به طور متوسط تقریبا 10 سال دوام می‌آورد. مطمئنا این مقدار، خیلی بیشتر از طول عمر ترمیم دندان با سِمان گلاس آینومر، کامپوزیت و گلاس آینومر رزینی است.
اگرچه آمالگام در مقایسه با سایر روش‌های ترمیم دندان بیشترین میزان مقاومت را در برابر سایش دارد، اما در اطراف لبه‌های پرکردگی امکان لب‌پریدگی وجود دارد (Pereira, 2016).
اصولا روش‌های ترمیم مستقیم دندان باید توسط یک دندانپزشک متخصص و ماهر انجام شوند. زیرا لازم است مواد به طور مستقیم در داخل حفره قرار داده شوند. اما قرار دادن ماده پرکننده آمالگام دندانی خیلی دشوار نیست و نیازی به تجربه زیاد توسط دندانپزشک ندارد. بنابراین در کنار مقاومت بالا آمالگام دندانی، کار آسان نیز یکی دیگر از مزایای آن است.
ملقمه آمالگام دندانی به‌راحتی هنگام ترمیم دندان، قابل شکل‌‌پذیری با دست است. در نتیجه دندانپزشک می‌تواند در حین قرار دادن آن بر روی حفره دندانی، تغییرات و اصلاحات مورد نظر را در ترمیم انجام دهد. علاوه بر این، برخلاف کامپوزیت زمان آماده‌سازی آمالگام کوتاه است و دندانپزشک زمان کافی برای کار با آن را در حفره دندان دارد. این عوامل باعث شده‌اند که دندانپزشک برای استفاده از آمالگام مطمئن‌تر شود و احساس راحتی بیشتری کند (Pereira, 2016).
برای اینکه متوجه روند استفاده از آمالگام در سراسر جهان شوید، می‌توانید نگاهی به مطالعه انجام‌شده توسط Burke در سال 2004 که دستورالعمل‌های دولتی را درباره آمالگام بررسی کرد بیاندازید. نتایج نشان دادند، اگرچه نرخ استفاده از آمالگام در سراسر جهان کمی کاهش یافته است اما به‌دلیل انتشار ناکافی آمار، نمی‌توان نرخ کاهش را شناسایی کرد.
اخیرا استفاده از آمالگام دندانی در انگلستان، در مقایسه با ایالات متحده و استرالیا، با سرعت کمتری کاهش یافته است. یکی از عوامل اصلی موثر بر کاهش استفاده از آمالگام، احتمال آزاد شدن جیوه از ترکیب آمالگام است. مطالعات اندکی، آزادسازی جیوه به‌‌عنوان یک ماده سمی را با افزایش خطر بروز بیماری آلزایمر و مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) مرتبط دانسته‌اند (Bates, 2006).
در موارد بسیار نادری بیماران ممکن است به ترمیم دندان با آمالگام واکنش آلرژیک نشان دهند. از نظر محققان ترکیبات آمالگام مانند جیوه، می‌توانند علت بروز این واکنش باشند. معمولا افرادی‌که سابقه خانوادگی این مشکل را دارند، بیشتر مستعد ابتلا هستند. از علائم واکنش آلرژیک می‌توان به بروز بثورات پوستی اشاره کرد (Oral-b Health Centre, 2016).
ترمیم دندان با آمالگام همچنین می‌تواند منجر به بروز ضایعه دهانی آمالگام تتو (خالکوبی آمالگام) شود. چراکه اگر هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده این ماده به طور تصادفی روی مخاط اطراف دهان، کام، گونه، لثه یا زبان قرار گیرند، ممکن است بافت به‌دلیل باقی ماندن پیگمنت‌های آبی، نقره‌ای یا سیاه رنگ، حالت خالکوبی پیدا کند.
اگرچه آمالگام تتو یک ضایعه خوش‌خیم است، اما ممکن است علائم آن شبیه ضایعات دهانی باشد که در اثر ملانوما یا سارکوم کاپوزی ایجاد می‌شوند. خوشبختانه می‌توان با بیوپسی (نمونه‌گیری از بافت) به تشخیص قطعی رسید و هرگونه نگرانی را رفع کرد (Dubach and Caversaccio, 2011).
در این مقاله سعی کردیم به نکات لازم در مورد آمالگام دندانی اشاره کنیم. امیدواریم برای شما مفید واقع شده باشد.
